Ãîëîâíà
ÃîëîâíàÅçîòåðèêàÀëõ³ì³ÿ → 
« Ïîïåðåäíÿ Íàñòóïíà »
Ôóëêàíåëëè. Ô³ëîñîôñüê³ îáèòåë³. Âèä.: Åí³ãìà. - 624 ñ., 2004 - ïåðåéòè äî çì³ñòó ï³äðó÷íèêà

Õ²Ì²ß ² Ô²ËÎÑÎÔ²ß

Õ³ì³ÿ, áåçïåðå÷íî, - íàóêà ôàêò³â, ïîä³áíî äî òîãî ÿê àëõ³ì³ÿ - íàóêà ïðè÷èí. Ïåðøà îáìåæóºòüñÿ îáëàñòþ ìàòåð³àëüíîãî ³ ñïèðàºòüñÿ íà äîñâ³ä, äðóãèé ïåðåâàæíî êåðóºòüñÿ ïîëîæåííÿìè ô³ëîñîô³¿. ßêùî îäíà âèâ÷ຠïðèðîäí³ ò³ëà, ³íøà ïðàãíå ïðîíèêíóòè â òàºìíè÷ó äèíàì³êó ¿õ ïåðåòâîðåíü. Öå ¿õ îñíîâíà â³äì³íí³ñòü äîçâîëÿº íàì ñòâåðäæóâàòè, ùî ó ïîð³âíÿíí³ ç íàøîþ ïîçèòèâíîþ íàóêîþ, ÿêà ºäèíà ñüîãîäí³ âèçíàºòüñÿ, àëõ³ì³ÿ º äóõîâíà õ³ì³ÿ, âîíà äຠìîæëèâ³ñòü ïðîçèðàòè Áîãà êð³çü Ñóáñòàíö³àëüí³ ñóò³íêè.

Äî òîãî æ òî÷íå çíàííÿ ôàêò³â ³ ¿õ îö³íêà çäàþòüñÿ íàì íåäîñòàòí³ìè, òðåáà ùå âèïèòàòè ó ïðèðîäè, çà ÿêèõ óìîâ ³ ÷èºþ âëàäîþ âîíà ñòâîðþº ìíîæèíí³ñòü ðå÷åé. Ô³ëîñîôñüêîãî ðîçóìó íå äîñòàòíüî ïðîñòî ðîçï³çíàâàòè ðå÷îâèíè, â³í ïðàãíå âñòàíîâèòè òàºìíèöþ ¿õ óòâîðåííÿ. Ïðî÷èíèòè äâåð³ ëàáîðàòîð³¿, äå ïðèðîäà çì³øóº åëåìåíòè, - ñïðàâà âàæëèâà, àëå ùå âàæëèâ³øå âèÿâèòè òàºìí³ ñèëè, ï³ä âïëèâîì ÿêèõ öÿ ðîáîòà çä³éñíþºòüñÿ. Çðîçóì³ëî, íàì íåâ³äîì³ áàãàòî ïðèðîäí³ ðå÷îâèíè ³ ïðîäóêòè ¿õ âçàºìî䳿 - ùî íå äåíü â³äêðèâàþòüñÿ íîâ³, - âñå æ ìè çíàºìî ¿õ äîñèòü, ùîá íà ÷àñ â³äêëàñòè âèâ÷åííÿ ³íåðòíî¿ ìàòå𳿠³ çâåðíóòè ñâî¿ äîñë³äæåííÿ äî íåâ³äîìîãî âåðøèòåëåâ³ ñò³ëüêîõ ÷óäåñ.

Òàê, çàãàëüíîâ³äîìî, ùî ïðè ç'ºäíàíí³ äâîõ îá'ºì³â âîäíþ òà îäíîãî îá'ºìó êèñíþ óòâîðþºòüñÿ âîäà. Àëå õòî ïðè öüîìó ïîÿñíèòü, ÷îìó îòðèìàíå ç'ºäíàííÿ õàðàêòåðèçóºòüñÿ îñîáëèâèì ñòàíîì ³ âëàñòèâîñòÿìè, â³äì³ííèìè â³ä âëàñòèâîñòåé óòâîðèëè éîãî ãàç³â? ßêà ñèëà íàäຠöüîìó ç'ºäíàííþ íîâ³ ÿêîñò³ ³ íåçì³ííî ïðèìóøóº òâåðäíå íà õîëîä³ âîäó êðèñòàë³çóâàòèñÿ, íå çì³íþþ÷è ñâ ïðèðîäè? ² õî÷à ñàì ôàêò íåçàïåðå÷íèé ³ ï³ääàºòüñÿ ñóâîð³é ïåðåâ³ðö³, ÷îìó â³í í³ÿê íå âèïëèâຠç ïðîñòîãî çàïèñó ðåàêö³¿, ÿêà îïèñóº öåé ïðîöåñ? Ñïðàâà â òîìó, ùî ó ôîðìóë³ Í2Î â³äñóòíÿ îñíîâíèé àãåíò, ÿêèé ³í³ö³þº ò³ñíà âçàºìîä³ÿ âèõ³äíèõ ãàç³â, à ñàìå âîãîíü. Àäæå æîäåí ñàìèé âïðàâíèé õ³ì³ê íå îòðèìຠâîäó ñèíòåòè÷íèì øëÿõîì, çì³øóþ÷è â çàçíà÷åíèõ ê³ëüêîñòÿõ êèñåíü ³ âîäåíü, - ãàçè í³ çà ùî íå ç'ºäíàþòüñÿ. Äëÿ óñï³øíîãî ïðîâåäåííÿ äîñâ³äó ïîòð³áåí âîãîíü àáî ó âèãëÿä³ ³ñêðè, àáî ó âèãëÿä³ ïàëàþ÷îãî àáî çäàòíîãî ðîçæàðþâàòèñÿ (ïëàòèíîâèé ïîðîøîê) ðå÷îâèíè. Çâ³äñè íåçàïåðå÷íî âèïëèâຠÿêùî íå ïîìèëêîâ³ñòü, òî ïðèíàéìí³ íåïîâíîòà õ³ì³÷íî¿ ôîðìóëè âîäè. À ðàç ñòèõ³éíèé àãåíò (agent? L? Mentaire), âîãîíü, áåç ÿêîãî ãàçè íå ç'ºäíóþòüñÿ, â õ³ì³÷íó çàïèñ íå âõîäèòü, çíà÷èòü, õ³ì³ÿ ÿê íàóêà íåäîñêîíàëà ³ íå äຠ÷³òêîãî òëóìà÷åííÿ äîñë³äæóâàíèõ ÿâèù. «Ô³çè÷íà õ³ì³ÿ, - ïèøå À.Åòàð59, - ïðèâåðòຠäî ñåáå áàãàòüîõ äîñë³äíèê³â, ñàìå âîíà íàéá³ëüøå íàáëèæàºòüñÿ äî ãëèáèííèõ ³ñòèí, ñàìå âîíà îá³öÿº äàòè íàì çàêîíè, çäàòí³ çì³íèòè âñ³ íàø³ ï³äõîäè ³ óÿâëåííÿ. Àëå ñàìå â ñèëó ñâ çíà÷èìîñò³ öÿ ãàëóçü õ³ì³¿ - íàéá³ëüø àáñòðàêòíà ³ òàºìíè÷à ç óñ³õ. Êðàù³ óìè íå â çìîç³ çâåñòè âîºäèíî ³ ç³ñòàâèòè âñ³ â³äîì³ ôàêòè ïåðøîðÿäíî¿ âàæëèâîñò³. Íàñò³ëüêè íåçäîëàíí³ ïåðåøêîäè ïðèìóøóþòü çâåðíóòèñÿ äî ìàòåìàòè÷íîãî ìîâè. Öÿ ìåòîäèêà äຠïðåêðàñí³ ðåçóëüòàòè, àëå ïåðåä îáëè÷÷ÿì çàãàäêîâèõ ïðèõîâàíèõ ÿâèù ìàòåìàòèêà, ùî íå çíàéîìà ç ¿õ îñíîâàìè, áåçñèëà. Ñàìèé îáäàðîâàíà ëþäèíà íåïðàâèëüíî ï³ä³éäå äî ïðîáëåìè, ÿêó íå ðîçó쳺. Îò ÿêùî áóëî á ìîæíà ïðåäñòàâèòè öþ ïðîáëåìó ó âèãëÿä³ ð³âíÿííÿ, ç'ÿâèëàñÿ á íàä³ÿ ¿¿ âèð³øèòè. Àëå â òîìó ñòàí³ íåâ³ãëàñòâà, â ÿêîìó ìè ïåðåáóâàºìî, íàì íåìèíó÷å äîâîäèòüñÿ ââîäèòè ÷èñëåíí³ êîíñòàíòè, íåõòóâàòè îñîáëèâèìè óìîâàìè, âäàâàòèñÿ äî ã³ïîòåç. Ó ï³äñóìêó ð³âíÿííÿ ìîæå íå â³äïîâ³äàòè ä³éñíîñò³. Îòðèìàíå ïðè öüîìó ð³øåííÿ ñëóæèòü íàì ðîçðàäîþ, àëå ÿêùî ïîä³áí³ ç äîçâîëó ñêàçàòè ð³øåííÿ ðîêàìè íàâ'ÿçóþòüñÿ â ÿêîñò³ íàóêîâîãî äîêàçó, òî öå îçíà÷àòèìå çóïèíêó â ðîçâèòêó íàóêè. Áàãàòî ðîáîòè, çðîáëåí³ â öüîìó äóñ³, ò³ëüêè çàáèðàþòü ÷àñ ³ ïîðîäæóþòü ïðèðå÷åí³ íà çàáóòòÿ ñóïåðå÷ëèâ³ òåî𳿠».

V. Ðåéìñ. Ìóçåé êàì'ÿíèõ ñêóëüïòóð

Ò³ìïàí áóäèíêó XII â.

Îáãðóíòîâàí³ñòü öèõ ãîðåçâ³ñíèõ òåîð³é, íà ÿê³ äîâãèé ÷àñ ïîñèëàëèñÿ ³ ÿê³ ïðîòèñòàâëÿëè ãåðìåòè÷íèì ïîëîæåííÿì, ñüîãîäí³ ÿâíî ñòàâèòüñÿ ï³ä ñóìí³â. ×åñí³ â÷åí³ ç ÷èñëà òèõ, õòî ñàì âèñóâàâ ö³ í³áèòî äîñòîâ³ðí³ ã³ïîòåçè, òåïåð øàíóþòü ¿õ ö³íí³ñòü äóæå â³äíîñíîþ. Îáëàñòü ¿õ çàñòîñóâàííÿ çâóæóºòüñÿ â ì³ðó òîãî, ÿê çìåíøóºòüñÿ ¿õ åôåêòèâí³ñòü. Ïðî öå ç óñ³ºþ â³äâåðò³ñòþ, ïðèòàìàííîþ ùèðîìó â÷åíîìó, êàæå â Îãëÿä³ äâîõ ñâ³ò³â Åì³ëü ϳêàð: «Òåîð³¿, - ïèøå â³í, - á³ëüø íå ñòàâëÿòü ñîá³ ìåòîþ äàòè ïîÿñíåííÿ ïðè÷èí òèõ ÷è ³íøèõ ÿâèù, âîíè ëèøå ïåðåâîäÿòü ¿õ íà îáðàçíó ìîâó àáî âèñëîâëþþòü ìàòåìàòè÷íèìè ñèìâîëàìè . ³ä ïðîñòèõ ðîáî÷èõ çàñîá³â, ÿêèìè º òåîð³¿, ïîòð³áíî ëèøå, ùîá âîíè ïîãîäæóâàëè, íåõàé òèì÷àñîâî, â³äîì³ ôàêòè ³ ïåðåäáà÷àëè íîâ³. Êîëè âîíè âè÷åðïóþòü ñâ³é ðåñóðñ, ¿õ ïî íåîáõ³äíîñò³ íàìàãàþòüñÿ ïåðåðîáèòè ç óðàõóâàííÿì íîâèõ ôàêò³â ». Òàêèì ÷èíîì, íà ïðîòèâàãó ô³ëîñîô³¿, ÿêà ïåðåäáà÷ຠôàêòè, çàáåçïå÷óº â³ðíå ðîçâèòîê ³äåé òà ¿õ çâ'ÿçîê ç ïðàêòèêîþ, ñó÷àñíà íàóêà, ÷è¿ òåîð³¿, ðîçðîáëåí³ çàäí³ì ÷èñëîì ³ çì³íþþòüñÿ çàëåæíî â³ä ðåçóëüòàò³â äîñâ³äó ³ â ì³ðó îòðèìàííÿ íîâî¿ ³íôîðìàö³¿, çàâæäè â³äîáðàæຠíåïîñò³éí³ñòü ñêîðîìèíóùîãî ñâ³òó ³ çà âèçíà÷åííÿì íå â çìîç³ ³çáèòü ñâîãî åìï³ðè÷íîãî õàðàêòåðó. Ñóêóïí³ñòü õ³ì³÷íèõ äàíèõ, ÿêùî ï³ääàòè ¿õ ðåòåëüíîìó àíàë³çó, ïðîòèñòî¿òü ëîã³ö³ ³ íå ï³ääàºòüñÿ ðîçóìíîìó òëóìà÷åííþ. «Òàê, éîäèä äâóõâàëåíòíîé ì³ä³, - ïèøå Æ.Äþêëî60, - ìèìîâ³ëüíî ðîçêëàäàºòüñÿ ç óòâîðåííÿì éîäó ³ éîäèäó îäíîâàëåíòíèõ ì³ä³. ×îìó - íåçðîçóì³ëî, àäæå éîä - îêèñëþâà÷, à ñîë³ îäíîâàëåíòíèõ ì³ä³ - â³äíîâíèêè. Òàêîæ íå ìîæíà ïîÿñíèòè óòâîðåííÿ âêðàé íåñòàá³ëüíèõ ñïîëóê, òàêèõ, ÿê õëîðèä àçîòó. Íåçðîçóì³ëî, ÷îìó çîëîòî, íàâ³òü ïðè íàãð³âàíí³ íå ñõèëüíå 䳿 êîíöåíòðîâàíèõ êèñëîò ³ ëóã³â, ðîç÷èíÿºòüñÿ â õîëîäíîìó ðîçáàâëåíîìó ðîç÷èí³ ö³àí³äó êàë³þ, ÷îìó õëîðèä ñ³ðêè, ñêëàäåíèé ç åëåìåíò³â, êîæåí ç ÿêèõ ïðèºäíóº êàë³é ç âèä³ëåííÿì âåëèêî¿ ê³ëüêîñò³ òåïëà, ñàì íà êàë³é íå çàñòîñîâóºòüñÿ ».

Ìè çãàäóâàëè ïðî âîãîíü. Çàçâè÷àé ðîçãëÿäàþòü ëèøå íàéïðîñò³øó ôîðìó âîãíþ, à íå éîãî äóõîâíó ñóáñòàíö³þ, ÿêà âïðîâàäæóºòüñÿ â ðå÷îâèíè â ñàìèé ìîìåíò ¿õ ïîÿâè íà ô³çè÷íîìó ïëàí³. Íå âèõîäÿ÷è ç³ ñôåðè àëõ³ì³¿, âêàæåìî íà ñåðéîçíó ïîìèëêó, ÿêà âïëèâຠíà ñó÷àñíó íàóêó ³ çàâàæຠâèÿâèòè öå óí³âåðñàëüíå ïî÷àòîê, îäóøåâëÿþùåå ìàòåð³þ, äî ÿêîãî á öàðñòâó òà íå íàëåæàëà. Òèì ÷àñîì, âîíî íà íàøèõ î÷àõ ïðîÿâëÿº ñåáå àáî ÷åðåç íîâ³ âëàñòèâîñò³, ÿê³ óñïàäêîâóº â³ä íüîãî ìàòåð³ÿ, àáî ÷åðåç ÿâèùà, ùî ñóïðîâîäæóþòü éîãî ïîøèðåííÿ â ïðèðîä³. Ñâ³òëî - ðîçð³äæåíèé îäóõîòâîðåíèé âîãîíü - ìຠò³ æ ÿêîñò³ ³ ò³é æå õ³ì³÷íèé ñèëîþ, ùî âîãîíü ïðîñòèé ³ ãðóáèé. Äîñâ³ä ç îòðèìàííÿ ñîëÿíî¿ êèñëîòè (ÍÑ1) ç ¿¿ êîìïîíåíò³â íàî÷íî öå äåìîíñòðóº. ßêùî â ñêëÿíó êîëáó ïîì³ñòèòè ð³âí³ îá'ºìè ãàçîïîä³áíèõ õëîðó ³ âîäíþ, â òåìðÿâ³ îáèäâà ãàçó çáåðåæóòü ñâî¿ õàðàêòåðèñòèêè. Ïðîòå âæå ïðè ðîçñ³ÿíîìó ñâ³òë³ âîíè ïî÷èíàþòü âçàºìîä³ÿòè, à â ïðÿìèõ ñîíÿ÷íèõ ïðîìåíÿõ ¿õ ñïîíòàííå ç'ºäíàííÿ ïðèçâîäèòü äî ïîòóæíîãî âèáóõó.

Íàì çàïåðå÷àòü, ùî âîãîíü - âñüîãî ëèøå êàòàë³çàòîð ïðîöåñó, â³í íå º ñêëàäîâîþ ÷àñòèíîþ ðå÷îâèíè ³ òîìó íå ïðåäñòàâëåíèé â õ³ì³÷íèõ ôîðìóëàõIII. Äîâ³ä ïðàâäîïîä³áíèé ò³ëüêè íà ïåðøèé ïîãëÿä, éîãî ñïðîñòîâóº äîñâ³ä. ³çüìåìî øìàòî÷îê öóêðó, ó ôîðìóë³ ÿêîãî íåìຠí³÷îãî, ùî âêàçóº íà âîãîíü, ³ ðîçêîëåìî éîãî â òåìðÿâ³ - ìè ïîáà÷èìî áëàêèòíó ³ñêðó. Çâ³äêè âîíà âçÿëàñÿ? Äå âîíà áóëà, ÿêùî íå â ñàì³é êðèñòàë³÷í³é ñòðóêòóð³ öóêðó? Ìè çãàäóâàëè âîäó, êèíåìî íà ¿¿ ïîâåðõíþ øìàòî÷îê êàë³þ - â³í ìèìîâ³ëüíî çàãîðèòüñÿ. Äå öå âèäèìå òåïåð ïîëóì'ÿ õîâàëîñÿ ðàí³øå? ×è éäå ìîâà ïðî âîä³, ïîâ³òð³ àáî ìåòàë³ - íå òàê âàæëèâî. Ãîëîâíå - âñåðåäèí³ êîæíî¿ ç öèõ ñóáñòàíö³é ïîòåíö³éíî îáð³òàºòüñÿ ïîëóì'ÿ. Ùî ÿâëÿº ñîáîþ ôîñôîð - íîñ³é ñâ³òëà, ãåíåðàòîð âîãíþ? ßê ñâ³òëÿêè ïåðåòâîðþþòü íà ñâ³òëî ÷àñòèíó ñâ æèòòºâî¿ åíåð㳿? Ùî çìóøóº ñîë³ óðàíó, öåð³þ, öèðêîí³þ ôëóîðåñöèðîâàòü ï³ä 䳺þ ñîíÿ÷íîãî ñâ³òëà? ßê³ òàºìíè÷³ ïðîöåñè íàáóâàþòü ÷èííîñò³, ïðèìóøóþ÷è ïëàò³íîö³àí³ä áàð³þ ñâ³òèòèñÿ â ðåíòãåí³âñüêèõ ïðîìåíÿõ?

Ùî òîëêó ãîâîðèòè ïðî îêèñëåíí³ ÿê àíàëîãó ïðîöåñó ãîð³ííÿ: öèì ïèòàííÿ íå âèð³øóºòüñÿ, à ëèøå â³äñóâàºòüñÿ âá³ê. Îêèñëåííÿ - ðåçóëüòàò, à íå ïðè÷èíà, ñàìà æ ðåàêö³ÿ îáóìîâëåíà 䳺þ àêòèâíîãî ïî÷àòêó, àãåíòà. ßêùî ïðè îêèñëåíí³ äåÿêèõ ðå÷îâèí áóðõëèâî âèä³ëÿºòüñÿ òåïëîòà àáî âîãîíü, ÿñíî, ùî ïåðø öåé âîãîíü òàì ³ ïåðåáóâàâ. Åëåêòðè÷íèé ñòðóì ïðîõîäèòü ïî ìåòàëåâîìó ïðîâ³äíèêó, í³ÿê ñåáå íå ïðîÿâëÿþ÷è - áåçøóìíî, íå âèêëèêàþ÷è í³ ñâ³ò³ííÿ, í³ íàãð³âàííÿ. Àëå îñü â³í çóñòð³÷ຠîï³ð, ³ òóò æå âèä³ëÿºòüñÿ åíåðã³ÿ ó âèãëÿä³ âîãíþ. Íèòêà â ëàìï³ íàêàëèâàåòñÿ, âóã³ëëÿ ñïàëàõóº, ñàìà òóãîïëàâêà ìåòàëåâèé äð³ò ïëàâèòüñÿ. Âèõîäèòü, ùî åëåêòðèêà ³ º âîãîíü, àëå ò³ëüêè â ïîòåíö³¿? Çâ³äêè æ âîíî áåðåòüñÿ, ÿêùî íå óòâîðþºòüñÿ â ðåçóëüòàò³ ðîçêëàäàííÿ (áàòàðåéêè) àáî äåç³íòåãðàö³¿ (ãåíåðàòîðè ïîñò³éíîãî ñòðóìó) ìåòàë³â - ðå÷îâèí, íàéâèùîþ ì³ðîþ íàä³ëåíèõ âîãíåííèì ïî÷àòêîì? Êîëè â øë³ôóâàëüíîìó âåðñòàò³ ñòàëü àáî çàë³çî âäàðÿþòüñÿ îá êðåì³íü, âèâ³ëüíÿºòüñÿ ³ñêðà. Áàãàòî õòî áà÷èâ ïíåâìàòè÷íó çàïàëüíè÷êó, ä³ÿ ÿêî¿ áàçóºòüñÿ íà âëàñòèâîñò³ àòìîñôåðíîãî ïîâ³òðÿ ñàìîçàéìàòèñÿ ïðè çâè÷àéíîìó ñòèñíåíí³. Ñïðàâæí³ìè ðåçåðâóàðàìè âîãíþ íàé÷àñò³øå º ð³äèíè. Äîñòàòíüî ê³ëüêà ðàç³â êàïíóòè êîíöåíòðîâàíîþ àçîòíîþ êèñëîòîþ â ñêèïèäàð, ùîá òîé çàïàëàâ. Ç ñîëåé íàãàäàºìî ïðî ôóëüìèíàòó (ãðèìó÷èõ ñêëàäàõ), í³òðîöåëþëîç³, êà볺âî¿ ñîë³ ï³êðèíîâî¿ êèñëîòè.

Íå áóäåìî ìíîæèòè ïðèêëàäè, ³ òàê ÿñíî: ç òîãî, ùî ìè áåçïîñåðåäíüî íå áà÷èìî âîãíþ âñåðåäèí³ ðå÷îâèíè, íà¿âíî ðîáèòè âèñíîâîê, í³áè éîãî òàì íåìຠâ ïðèõîâàíîìó ñòàí³. Ñòàðîäàâí³ àëõ³ì³êè, ïî÷åðïíóâøåãî ç òðàäèö³éíîãî äæåðåëà á³ëüøå çíàíü, í³æ ìè çãîäí³ çà íèìè âèçíàòè, ñòâåðäæóâàëè, ùî Ñîíöå - ñâ³òèëî õîëîäíå ³ ïðîìåí³ éîãî òåìíè61. Ñëîâà ïàðàäîêñàëüí³, ñóïåðå÷àòü ìàáóòü ñòàíó ðå÷åé, îäíàê ïî ñóò³ â³ðí³. Âàðòî ëèøå òðîõè ïîäóìàòè, ùîá ó öüîìó ïåðåêîíàòèñÿ. ßêùî Ñîíöå, ÿê íàñ â÷àòü - âîãíåííà êóëÿ, çíà÷èòü, íàáëèæàþ÷èñü äî íüîãî íàâ³òü íåíàáàãàòî, ìè ïîâèíí³ â³ä÷óâàòè, ÿê çðîñòຠòåïëî. À ì³æ òèì, âñå íàâïàêè. Âèñîê³ ãîðè â íàéñïåêîòí³øå ë³òî óâ³í÷àí³ ñí³ãîì. Êîëè ñîíöå â çåí³ò³, êóïîëà àåðîñòàò³â ó âåðõí³õ øàðàõ àòìîñôåðè ïîêðèâàþòüñÿ ³íåºì, à ïàñàæèðè ñòðàæäàþòü â³ä õîëîäó. Äîñâ³ä, òàêèì ÷èíîì, ñâ³ä÷èòü, ùî â ì³ðó çá³ëüøåííÿ âèñîòè òåìïåðàòóðà ïàäàº. ² ñîíÿ÷íå ñâ³òëî ìè â³ä÷óâàºìî, ëèøå ïåðåáóâàþ÷è â ïîëå éîãî âèïðîì³íþâàííÿ. Ïîçà æå ñâ³òëîâîãî ïó÷êà â³í íà íàø³ î÷³ íå 䳺. Äîáðå â³äîìî, ùî â ïîëóäåííó ãîäèíó ç äíà êîëîäÿçÿ âèäíî í³÷íå çîðÿíå íåáî.

ßê æå óòâîðþþòüñÿ òåïëî ³ ñâ³òëî?  ðåçóëüòàò³ ïðîñòîãî ç³òêíåííÿ õîëîäíèõ òåìíèõ êîëèâàíü ç ìîëåêóëàìè ãàçó â íàø³é àòìîñôåð³.

À òàê ÿê îï³ð çá³ëüøóºòüñÿ ïðÿìî ïðîïîðö³éíî ù³ëüíîñò³ ñåðåäîâèùà, æàð÷å ³ ñâ³òë³øå íå òàê íà âåëèê³é âèñîò³, à á³ëÿ ïîâåðõí³ Çåìë³, äå ïîâ³òðÿí³ øàðè ù³ëüí³øå. Òàê, ïðèíàéìí³, äàíå ÿâèùå ïîÿñíþº ô³çèêà. Íàñïðàâä³ æ - ³ çã³äíî ãåðìåòè÷íîìó â÷åííþ - ïðîòèä³ÿ êîëèâàëüíîãî ðóõó - ëèøå ïðÿìèé íàñë³äîê âèä³ëåííÿ ñâ³òëîâèõ ³ âîãíåííèõ àòîì³â àòìîñôåðíîãî àåðà. Ïðè â³áðàö³éíî¿ áîìáàðäóâàííþ äóõ, âèâ³ëüíÿþ÷è ç ðå÷îâèíè, â³äêðèâàºòüñÿ íàì â éîãî ô³çè÷íèõ õàðàêòåðèñòèêàõ àêòèâíî¿ ôàçè (ñâ³òëî, áëèñê, æàð).

Òàêèì ÷èíîì, õ³ì³÷í³é íàóö³ ìîæíà àäðåñóâàòè ëèøå îäèí çàêèä: âîíà íå âðàõîâóº âïëèâ âîãíÿíîãî àãåíòà - äóõîâíîãî íà÷àëà òà åíåðãåòèêè âñ³õ ìàòåð³àëüíèõ òðàíñôîðìàö³é. Ïîñò³éíå «îòìèñë³âàí³å» öüîãî äóõó - âåðõîâíî¿ âîë³ òà åíåð㳿, ñõîâàíî¿ â ìàòåð³¿, - ïîçáàâëÿº ñó÷àñíó õ³ì³þ ô³ëîñîôñüêîãî õàðàêòåðó, âëàñòèâîãî äàâíüî¿ àëõ³ì³¿. Ã-í Ë.Îë³âüå62 ïèøå ïàíó Àíð³ Åëüº: «Âè â³ðèòå â áåçìåæíó äîáðî÷èíí³ñòü äîñâ³äó. Íåõàé òàê, ïðîòå åêñïåðèìåíòàòîð çàâæäè ñë³ä çàçäàëåã³äü îáäóìàíî¿ ³äå¿, ïåâí³é ñèñòåì³ ïîãëÿä³â, ³äå¿, íåð³äêî óäàâàí³é áåçãëóçäîþ, ³ ñèñòåì³ ïîãëÿä³â, ÷àñòî äèâí³é ³ õèìåðíî¿. "Ðîçêàæè ÿ, ÿê çðîáèâ ñâî¿ â³äêðèòòÿ, - ãîâîðèâ Ôàðàäåé, - âè á âèð³øèëè, ùî ÿ âèæèâ ç ðîçóìó". Ó âñ³õ âåëèêèõ õ³ì³ê³â áóëè òàê³ äóìêè, ÿê³ âîíè ââàæàëè çà êðàùå íå ðîçãîëîøóâàòè, à àäæå ñàìå ¿õ ðîáîòè çàêëàëè ôóíäàìåíò òåïåð³øí³õ ìåòîä³â ³ òåîð³é ³ íàäèõíóëè ñó÷àñíèõ ó÷åíèõ íà ¿õ â³äêðèòòÿ ».

«Ïåðåã³ííèé àïàðàò (alambic), òàêèé ñîë³äíèé, ãðóíòîâíèé, - ïèøå àíîí³ìíèé ô³ëîñîô63, - çíàéøîâ áåçë³÷ ïðèõèëüíèê³â ñåðåä õ³ì³ê³â. Àëå íå îñîáëèâî äîâ³ðÿéòå éîìó: öå íå â³ðíèé îõîðîíåöü, à ôîðìåíèé ëèõâàð. Âè äàºòå éîìó êîíêðåòíó ðå÷îâèíó â êîíêðåòíîìó âèä³ ³ ç êîíêðåòíèìè âëàñòèâîñòÿìè, à â³í ïîâåðòຠâàì ÿêóñü áåçôîðìíó ìàñó, ïèë àáî ãàç ³ ñòâåðäæóº, ùî âñå â³ääàâ, êîëè íàâïàêè, âñå çàëèøèâ ñîá³, õî÷à âàãà ïîâåðíóòîãî òàêèé æå. Àëå æ âàãà íå â ðàõóíîê, âàãà - öå ùîñü ïðèâõ³äí³. À ì³æ òèì ö³ëà àðì³ÿ â÷åíèõ âñòຠíà éîãî á³ê. Âè äàºòå éîìó âèíî - â³í ïîâåðòຠòàí³í, àëêîãîëü ³ âîäó, çà âàãîþ ð³âí³ ïðîâèíó. ×îãî æ íå âèñòà÷àº? Ñìàêó âèíà, òîáòî ñàìå òîãî, ùî ðîáèòü âèíî âèíîì. ² òàê ùîðàçó. Âè âèä³ëèëè ç âèíà òðè ðå÷îâèíè, ïàíîâå õ³ì³êè, ³ çàÿâëÿºòå: âèíî ñêëàäàºòüñÿ ç òðüîõ êîìïîíåíò³â. Òàê ç'ºäíàéòå ¿õ íàçàä â âèíî, ³íàêøå ÿ áóäó ñòâåðäæóâàòè ò³ëüêè, ùî ö³ òðè ïðîäóêòè âèõîäÿòü ç âèíà - à öå íå îäíå ³ òå æ. Âè ìîæåòå ðîçêëàñòè òå, ùî çðîáèëè ñàì³, àëå âè í³êîëè íå ç'ºäíàéòå òîãî, ùî ðîçêëàëè â ïðèðîä³. ×èì ñèëüí³øå ò³ëà ïîâ'ÿçàí³ ì³æ ñîáîþ, òèì ñèëüí³øå âîíè ïðîòèñòîÿòü ðîçïàäó, à âè ðîçêàæåòå ïðîñòèìè ò³ëàìè, ïðîñòèìè ðå÷îâèíàìè (corps simples) ò³, ùî íå â ñèëàõ ðîçêëàñòè, - ïðî ëþäñüêå ìàðíîñëàâñòâî!

Ìåí³ äî äóø³ ì³êðîñêîï, àëå æ â³í ëèøå ïîêàçóº ðå÷³ òàêèìè, ÿê âîíè º, íàä³ëÿþ÷è íàñ á³ëüø ãîñòðèì çîðîì. Öå â÷åí³ ïðèïèñóþòü éîìó ÿêóñü òî÷êó çîðó. Àëå êîëè, ïðàãíó÷è ä³ñòàòèñÿ äî íàéäð³áí³øèõ ÷àñòèíîê, ö³ ïàíîâå ïîì³ùàþòü ï³ä ì³êðîñêîï êðèõ³òíå çåðíÿòêî àáî êðàïåëüêó âîäè, ïðèëàä íåìîâ æàðòîìà ïîêàçóº ¿ì âñÿêå çâ³ðèíà, ÿê áè êàæó÷è: äàâàéòå ðîçáèðàéòåñÿ ñàì³! À ÿê ¿ì ðîç³áðàòèñÿ? Ïðî ëþäñüêå ìàðíîñëàâñòâî ³ ñóºòà ñóºò!

Êîëè â÷åíèé ë³êàð øìàòóº íîæåì òðóï, ùîá âèÿâèòè ïðè÷èíè õâîðîáè, ÿêà ïîãóáèëà ëþäèíè, â³í çíàõîäèòü ëèøå ¿¿ ñë³äñòâà. Áî ïðè÷èíà ñìåðò³ êîðåíèòüñÿ â æèòò³, ³ ñïðàâæíº ö³ëèòåëüñòâî, òî, ÿêå ïðàêòèêóâàâ Õðèñòîñ ³ ÿêå íàóêîâèì ÷èíîì â³äðîäæóºòüñÿ â ãîìåîïàò³¿, çàñíîâàíî¿ íà òåî𳿠ïîä³áíîñòåé, ñïèðàºòüñÿ íà çíàííÿ æèâèõ ëþäåé. À õòî á³ëüø äàëåêèé â³ä æèòòÿ, í³æ ìðåöü? Ïðî àíàòîì³ÿ, æàëþã³äíå çàñ³á çàäîâîëåííÿ íàøîãî ìàðíîñëàâñòâà!

 Âèõîäèòü, ïðèëàäè íàäàþòü íàì ïîìèëêîâ³ äàí³? Çîâñ³ì í³. Àëå âîíè ô³êñóþòü ³ñòèíó â íàñò³ëüêè âóçüêèõ ìåæàõ, ùî òà ëèøå ñëóæèòü ¿æåþ äëÿ ìàðíîñëàâñòâà. Òîìó íå ìîæíà ââàæàòè öþ ³ñòèíó àáñîëþòíîþ. ß íàçèâàþ öå íåìîæëèâ³ñòþ ðåàëüíî ³ñíóþ÷îãî ³ ðîáëþ çâ³äñè âèñíîâîê ïðî ìîæëèâ³ñòü äèâà ». 

 Õ³ì³ÿ ïîçèòèâíèõ ôàêò³â íåãàòèâíà äóõîâíî. Öèì ÿêðàç âîíà â³äð³çíÿºòüñÿ â³ä ãåðìåòè÷í³é íàóêè, ÿêà çàéìàºòüñÿ íàñàìïåðåä âèâ÷åííÿì ä³þ÷èõ ïðè÷èí, ¿õ âïëèâó, òîãî, ÿêèì ÷èíîì âîíè ïðîÿâëÿþòü ñåáå â ïåâíîìó ñåðåäîâèù³ çà ïåâíèõ óìîâ. Ñàìå öå âèâ÷åííÿ, ùî ñïèðàºòüñÿ âèêëþ÷íî íà Ô³ëîñîô³þ, äîçâîëÿº ïðîíèêíóòè â òàºìíèöþ ÿâèù, âñòàíîâèòè îáëàñòü çàñòîñîâíîñò³ ôàêò³â, çâåñòè öþ òàºìíèöþ äî âèùîãî Óìó, Äóøå Âñåñâ³òó, Ñâ³òëà, Áîãà. Òàêèì ÷èíîì, àëõ³ì³ÿ, âèñõ³äíà â³ä ïðèâàòíîãî äî çàãàëüíîãî, â³ä ìàòåð³àë³ñòè÷íîãî ïîçèòèâ³çìó äî ÷èñòîãî ñï³ðèòóàë³çìó, ðîçøèðþº ñôåðó ëþäñüêèõ çíàíü ³ ìîæëèâîñòåé ³ ç'ºäíóº Áîãà ç Ïðèðîäîþ, Òâîð³ííÿ ç Òâîðöåì, Íàóêó ç ðåë³ã³ºþ. 

 Òà íå ïîáà÷àòü ó íàøèõ çàïåðå÷åííÿõ íåñïðàâåäëèâèõ óïåðåäæåíèõ íàïàäîê íà ñàìèõ õ³ì³ê³â! Ìè ïîâàæàºìî âñ³õ, õòî ñòàðàííî òðóäèòüñÿ, ³ ïëåêàºìî íàéãëèáøå çàìèëóâàííÿ äî âåëèêèì ó÷åíèì, ÷è¿ â³äêðèòòÿ çáàãàòèëè ñó÷àñíó íàóêó. Àëå âñ³ ëþäè äîáðî¿ âîë³ áóäóòü çàñìó÷åí³ ðàçîì ç íàìè íå ñò³ëüêè â³ëüíî âèñëîâëåíèìè ðîçá³æíîñòÿìè â äóìêàõ, ñê³ëüêè ïðèêðèìè ñåêòàíòñüêèìè ñïðîáàìè ïîñ³ÿòè ðîçáðàò ì³æ éäóòü øëÿõàìè äâîõ ð³çíèõ íàâ÷àíü. Æèòòÿ çàíàäòî êîðîòêå, à ÷àñ çàíàäòî äîðîãî, ùîá ðîçòðà÷óâàòè ¿õ íà ïîðîæíº ñïåðå÷àííÿ, ìåòà ÿêîãî íàâ³òü íå çäîáóòè ëàâðè ñîá³, à ïðèíèçèòè çíàííÿ ³íøîãî. Íåâàæëèâî, ùî áàãàòî äîñë³äíèê³â âïàäàþòü â îìàíó, ÿêùî ò³ëüêè âîíè ùèð³, à ¿õ ïîìèëêè âèÿâëÿþòüñÿ äæåðåëîì êîðèñíèõ â³äîìîñòåé. Errare humanum est64 *, ñòâåðäæóº ñòàðå ïðèñë³â'ÿ, ³ áðåõíÿ íàé÷àñò³øå ïðèêðàøຠñåáå ä³àäåìîþ ³ñòèíè. Ò³ æ, õòî ñòî¿òü íà ñâîºìó, íåçâàæàþ÷è íà âñ³ íåâäà÷³, çàñëóãîâóþòü íà íàøó ïîâàãó. Äî íåùàñòÿ, äóõ ï³çíàííÿ - âåëüìè ð³äê³ñíà ÿê³ñòü ó ëþäåé çíàííÿ, ³ öåé íåäîë³ê - ãîëîâíà ïðè÷èíà ïðîòèñòîÿííÿ. ßêùî ³ñòèíà íå äîâåäåíà ³ íå ìîæå áóòè äîâåäåíà çà äîïîìîãîþ çàñîá³â, ÿêèìè íàóêà ìຠñüîãîäí³, ç öüîãî àæ í³ÿê íå âèïëèâàº, ùî òàê áóäå çàâæäè. «Íåìîæëèâî - öå íå ôðàíöóçüêå ñëîâî», - ãîâîðèâ Àðàãî. Äî òîãî æ âèçíàííÿ íåìîæëèâîñò³ ÷îãî á òî íå áóëî ñóïåðå÷èòü äóõó âåäåííÿ, ñïðàâä³ íàóêîâîìó. Ââàæàòè ùîñü íåçä³éñíåííèì âçàãàë³, ÿêùî öå çäàºòüñÿ íåìîæëèâèì çàðàç, çíà÷èòü íå äîâ³ðÿòè ìàéáóòíüîãî ³ â³äêèäàòè ïðîãðåñ. Ëåìåð³ íàäõîäèòü íåîáà÷íî, êîëè çàÿâëÿº ïðî àëêàãåñò, óí³âåðñàëüíîìó ðîç÷èííèêó: «ß ââàæàþ, ùî öå - âèãàäêà, ìåí³ â³í íåâ³äîìèé» 65. ³í ÿâíî ïåðåîö³íþº çíà÷óù³ñòü ³ îáñÿã ñâî¿õ çíàíü. Õàðð³ñ, íå÷óòëèâèé äî ãåðìåòè÷íî¿ íàóö³ ³ íå âçÿâ íà ñåáå ïðàöþ äîñêîíàëüíî ¿¿ âèâ÷èòè, â³äãóêóºòüñÿ ïðî àëõ³ì³þ íàñòóïíèì ÷èíîì: Ars sine arte, cujus principium est mentiri, medium laborare et finis mendicare66. 

 Ïîðÿä ç òàêèìè â÷åíèìè, çà÷èíèâøèñü ó âåæ³ ç³ ñëîíîâî¿ ê³ñòêè, ïîðÿä ç ëþäüìè íåõàé íåçàïåðå÷íèõ ïåðåâàã, àëå ðàáñüêè â³ääàíèìè óêîð³íåíèì çàáîáîíàì áóëè é ³íø³, õòî âèçíàâàâ çà äàâíüîþ íàóêîþ ïðàâî íà ³ñíóâàííÿ. Ñï³íîçà ³ Ëåéáí³ö â³ðèëè â ô³ëîñîôñüêèé êàì³íü, â õð³ñîïåþ. Ïàñêàëü â³ä÷óâàâ ó í³é óâåðåííîñòü67. Áëèæ÷å äî íàøîãî ÷àñó áàãàòî âèñîêîîñâ³÷åí³ ëþäè, çîêðåìà ñåð Õåìôð³ Äåâ³, ââàæàëè, ùî ãåðìåòè÷í³ âèøóêóâàííÿ çäàòí³ ïðèâåñòè äî ö³ëêîì äîñòîâ³ðíèì ðåçóëüòàòàì. Æàí-Áàòèñò Äþìà ãîâîðèòü ó ñâî¿õ Óðîêàõ õ³ì³÷íî¿ ô³ëîñîô³¿: «×è ìîæíà âèçíàòè ³ñíóâàííÿ ïðîñòèõ ³çîìåðíèõ ðå÷îâèí? Öå ïèòàííÿ áåçïîñåðåäíüî ïîâ'ÿçàíèé ç òðàíñìóòàö³ºþ ìåòàë³â. Ïîçèòèâíà â³äïîâ³äü íà íüîãî ñïðèÿâ áè óñï³øíîìó ïîøóêó ô³ëîñîôñüêîãî êàìåíþ ... Òðåáà çâåðíóòèñÿ äî äîñâ³äó, à äîñâ³ä íå âèêëþ÷ຠìîæëèâîñò³ òðàíñìóòàö³¿ ìåòàë³â ... ³í íå äîçâîëÿº â³äìåñòè öþ ³äåþ ÿê áåçãëóçäó, ïðî ùî ñâ³ä÷èòü ñó÷àñíèé ñòàí íàóêîâèõ çíàíü ». Ôðàíñóà-Âåíñàí Ðàñïàé áóâ ïåðåêîíàíèì àëõ³ì³êîì, ³ ïðàö³ êëàñèê³â ãåðìåòè÷í³é ô³ëîñîô³¿ çàéìàëè ñåðåä éîãî êíèã íàéïî÷åñí³øå ì³ñöå. Åðíåñò Áîñê68 ðîçïîâ³äàº ç³ ñë³â ÷ëåíà Àêàäå쳿 íàóê Îãþñòà Êàóðà, ùî éîãî «âåëüìèøàíîâíèé â÷èòåëü Øåâðåëü ïëåêàâ ãëèáîêó ïîâàãó äî íàøèõ ñòàðèõ àëõ³ì³êàì ³ çáåð³ãàâ ó ñâî¿é á³áë³îòåö³ ìàéæå âñ³ íàéâàæëèâ³ø³ ¿õ òðóäè69. Çäàºòüñÿ íàâ³òü, ùî "äåêàí ôðàíöóçüêîãî ñòóäåíòñòâà", ÿê ñàì ñåáå ³ìåíóâàâ Øåâðåëü, áàãàòî ïî÷åðïíóâ ç öèõ ñòàðîäàâí³õ êíèæîê ³ áóâ íèì çîáîâ'ÿçàíèé ÷èìàëîþ ÷àñòèíîþ ñâî¿õ ÷óäîâèõ â³äêðèòò³â. Çíàìåíèòèé Øåâðåëü ³ ñïðàâä³ âì³â âè÷èòóâàòè ì³æ ðÿäê³â òå, ìèìî ÷îãî ïðîõîäèëè ³íø³ ». Îäèí ç íàéâ³äîì³øèõ õ³ì³ê³â Ìàðñåë³â Âåðò³ëî òåæ íå çàäîâîëüíèâñÿ îô³ö³éíîþ òî÷êîþ çîðó. Íà ïðîòèâàãó á³ëüøîñò³ ñâî¿õ êîëåã, ÿê³ çóõâàëî ñóäÿòü ïðî àëõ³ì³þ, íå ìàþ÷è ïðî íå¿ í³ íàéìåíøîãî ïîíÿòòÿ, â³í ïðèñâÿòèâ á³ëüøå äâàäöÿòè ðîê³â òåðïëÿ÷îìó ðîçáîðó ãðåöüêèõ ³ àðàáñüêèõ îðèã³íàëüíèõ òåêñò³â. Äîâãå ñï³ëêóâàííÿ ç Ìàéñòðàìè äàâíèíó ïîðîäèëî â íüîìó âïåâíåí³ñòü, ùî «îñíîâè ãåðìåòèêè â ñâî¿é ñóêóïíîñò³ ìàþòü òàêå æ ì³öíå îáãðóíòóâàííÿ, ÿê ³ êðàù³ ç ñó÷àñíèõ òåîð³é». ßêáè íàñ íå ïîâ'ÿçóâàëî îá³öÿíêó ìîâ÷àòè, ìè ìîãëè äîäàòè ñþäè ³ìåíà ê³ëüêîõ äîëó÷èâñÿ äî ìèñòåöòâà Ãåðìåñà ñëàâíîçâ³ñíèõ â÷åíèõ, ÷èº ñòàíîâèùå, îäíàê, çîáîâ'ÿçóº ¿õ çàéìàòèñÿ öèì ìèñòåöòâîì òàºìíî. 

 Õî÷à â íàø³ äí³ òåîð³ÿ ºäíîñò³ ðå÷îâèíè (unit? De substance) - îñíîâà â÷åííÿ àëõ³ì³ê³â - ïðèéíÿòà ³ çàêð³ïëåíà îô³ö³éíî, öå íå ïîøèðþºòüñÿ íà ³äåþ òðàíñìóòàö³¿. г÷ äèâîâèæíà, òàê ÿê íå ìîæíà ïîãîäèòèñÿ ç îäíèì, íå âèçíàþ÷è ìîæëèâîñò³ ³íøîãî. Çâàæàþ÷è íà âåëèêó äàâíèíó ãåðìåòè÷íèõ ïîñòóëàò³â º ÷èìàëèé ðåçîí ââàæàòè, ùî ïðîòÿãîì ñòîë³òü ¿ì áóëî çíàéäåíî åêñïåðèìåíòàëüíå ï³äòâåðäæåííÿ. Âò³ì, íàø³ îïîíåíòè, ÿê ïðàâèëî, íå íàäàþòü çíà÷åííÿ ïîä³áíèì äîâîäàì. ¯ì ïðåäñòàâëÿþòüñÿ ï³äîçð³ëèìè ñàì³ äîñòîâ³ðí³, ï³äêð³ïëåí³ äîêóìåíòàìè ñâ³äîöòâà. Âîíè àáî íå çâàæàþòü íà íèõ, àáî çîâñ³ì çàëèøàþòü áåç óâàãè. Ùîá íàñ íå çâèíóâà÷óâàëè â óïåðåäæåíîñò³, ñïîòâîðåíí³ ¿õ äóìîê ³ ùîá äàòè ÷èòà÷åâ³ ñàìîìó ñêëàñòè ñîá³ äóìêó, óÿâ³ìî íà éîãî ñóä òî÷êó çîðó ñó÷àñíèõ ó÷åíèõ ³ ô³ëîñîô³â ïðî ÿêèé íàñ ö³êàâèòü ïðåäìåò³. Æàí Ô³íî70 çâåðíóâñÿ äî ëþäåé êîìïåòåíòíèì ç òàêèìè çàïèòàííÿìè: Ìîæëèâà ³ ÷è äîñÿæíà ïðè ñó÷àñíîìó ñòàí³ íàóêè òðàíñìóòàö³ÿ ìåòàë³â? ×è ìîæíà ââàæàòè ¿¿ äîñÿæíîþ âçàãàë³, âèõîäÿ÷è ç íàøèõ òåïåð³øí³õ çíàíü? Íèæ÷å ìè íàâîäèìî îòðèìàí³ íèì â³äïîâ³ä³. 

 Äîêòîð Ìàêñ Íîðäàó: «Äîçâîëüòå ìåí³ óòðèìàòèñÿ â³ä ÿêîãî á òî íå áóëî ñóäæåííÿ ïðî òðàíñìóòàö³¿ ìàòåð³¿. ß ïîä³ëÿþ äóìêó (à òàêå ³ñíóº) ïðî ºäí³ñòü ðå÷îâèíè ³ ðîçïîä³ë³ õ³ì³÷íèõ åëåìåíò³â ç àòîìíèì âàãàì - â³ä íàéëåãøîãî äî íàéâàæ÷îãî. Ïðèéìàþ íàâ³òü òåîð³þ - íåîáà÷íî íàçâàíó çàêîíîì - ïåð³îäè÷íîñò³ Ìåíäåëååâà71 *. ß íå çàïåðå÷óþ òåîðåòè÷íó ìîæëèâ³ñòü ÷àñòêîâî çä³éñíèòè â ëàáîðàòîðíèõ óìîâàõ øòó÷íèé ïåðåõ³ä îäíèõ åëåìåíò³â â ³íø³, íà ÿêèé êîñì³÷í³ ñèëè â ïðèðîä³ âèòðà÷àþòü ì³ëüÿðäè, à òî é á³ëüéîíè ðîê³â, ³ ïåðåòâîðèòè á³ëüø ëåãê³ ìåòàëè íà çîëîòî. Àëå ÿ íå äóìàþ, ùî íèí³øíº ñòîë³òòÿ ñòàíå ñâ³äêîì ðåàë³çàö³¿ ì𳿠àëõ³ì³ê³â ».

 Àíð³ Ïóàíêàðå: «Ñëîâà í³êîëè íå ìîæå ³ íå ïîâèííî áóòè â ëåêñèêîí³ íàóêè. Íå âèêëþ÷åíî, ùî êîëè-íåáóäü áóäå â³äêðèòèé ïðèíöèï âèãîòîâëåííÿ çîëîòà, àëå â äàíèé ÷àñ öÿ ïðîáëåìà íàâðÿä ÷è ìîæíà çàëàãîäèòè ». 

 Ïàí³ Ì. Êþð³: «Ó ðàç³ ðàä³îàêòèâíèõ ðå÷îâèí ä³éñíî ñïîñòåð³ãàëèñÿ ñïîíòàíí³ ïåðåòâîðåííÿ àòîì³â (çîêðåìà, íåçàïåðå÷íèé ôàêò - âèä³ëåííÿ öèìè ðå÷îâèíàìè ÷àñòèíîê ãåë³þ), àëå øòó÷íî¿ òðàíñôîðìàö³¿ ïðîñòîãî ðå÷îâèíè çà äîïîìîãîþ ñïåö³àëüíî¿ àïàðàòóðè í³õòî íå ïðîâîäèâ. Òîìó îáãîâîðþâàòè ñüîãîäí³ íàñë³äêè, ÿê³ ìîæå ìàòè âèãîòîâëåííÿ çîëîòà, - ìàðíà òðàòà ÷àñó ». 

 Ãþñòàâ Ëå Áîí: «Ïåðåòâîðåííÿ ñòàë³ (acier) â çîëîòî ìîæëèâî, ÿê ³ óðàíó â ðàä³é ³ ãåë³é, îäíàê ëèøå â ê³ëüêîñòÿõ, ð³âíèõ ì³ëüÿðäíèì ÷àñòêàì ì³ë³ãðàìà, òàê ùî á³ëüø âèã³äíî âèäîáóâàòè çîëîòî ç ìîðÿ, äå âîíî îá÷èñëþºòüñÿ òîííàìè». 

 Äåñÿòü ðîê³â ïî òîìó îäèí íàóêîâî-ïîïóëÿðíèé æóðíàë72, çàäàâøèñü òèì æå ïèòàííÿì, ïîì³ñòèâ âèñëîâëþâàííÿ ùå ê³ëüêîõ â÷åíèõ íà öåé ðàõóíîê. 

 Øàðëü гøå, ïðîôåñîð ìåäè÷íîãî ôàêóëüòåòó, ÷ëåí ²íñòèòóòó Ôðàíö³¿, ëàóðåàò Íîáåë³âñüêî¿ ïðå쳿: «Ç³çíàòèñÿ, ó ìåíå íåìຠäóìêè ç öüîãî ïðèâîäó». 

 Þðáåí ³ Æþëü Ïåðåíè: «Ïîêè â êîðåí³ íå çì³íÿòüñÿ íàø³ ìîæëèâîñò³ ó âèêîðèñòàíí³ ïðèðîäíèõ ñèë, âèãîòîâëåííÿ â ïðîìèñëîâèõ ìàñøòàáàõ øòó÷íîãî çîëîòà - ÿêùî ñàìå öå çîëîòî íå õèìåðà, - áóäå íåâèã³äíî». 

 Øàðëü Ìóð³: «Ã³ïîòåçà ïðî øòó÷íå îòðèìàíí³ çîëîòà çîâñ³ì íå áåçãëóçäà! Ïî-³íøîìó ñïðàâæí³é ó÷åíèé äóìàòè íå ìîæå ... â÷åíèé í³÷îãî íå ñòâåðäæóº àïð³îð³ ... Òðàíñìóòàö³ÿ - öå ôàêò, ÿêèé ìè ñïîñòåð³ãàºìî ùîäíÿ ». 

 Öüîìó ñì³ëèâîìó âèñëîâîì ëþäèíè ãîñòðîãî ðîçóìó, íàä³ëåíîãî âèñîêèì íàóêîâèì äóõîì ³ ãëèáîêèì ïî÷óòòÿì ïðàâäè, ïðîòèñòàâèìî ñëîâà Àíð³ Ëå Øàòåëüº, ÷ëåíà ²íñòèòóòó, ïðîôåñîðà õ³ì³¿ ôàêóëüòåòó òî÷íèõ íàóê. «ß â³äìîâëÿþñÿ íàâ³äð³ç, - ïèøå â³í, - äàâàòè ³íòåðâ'þ ùîäî ñèíòåòè÷íîãî çîëîòà. Ââàæàþ, ùî öå ïðîñòî øàõðàéñòâî, ÿê ó âèïàäêó ãîðåçâ³ñíèõ ä³àìàíò³â Ëåìóàíà ». 

 Íå ìîæíà áóëî á³ëüø êîðîòêî ³ á³ëüøå ãðóáî âèñëîâèòè ñâîº ïðåçèðñòâî äî Àäåïòàì êîëèøí³õ ÷àñ³â, â÷èòåëÿì, øàíîâàíèì ñó÷àñíèìè àëõ³ì³êàìè. Äëÿ Ëåøàòåëüº, ÿâíî í³ ðàçó íå â³äêðèâàâ êíèãè ïî ãåðìåòèêå, òðàíñìóòàö³ÿ - ñèíîí³ì øàðëàòàíñòâà. Ó÷í³ ñïî÷èëèõ âåëèêèõ ëþäåé, ìè, ïðèðîäíî, ïîâèíí³ óñïàäêóâàòè ¿õ ïîãàíó ðåïóòàö³þ. Íó ³ íåõàé, ìè ïèøàºìîñÿ ö³ºþ ñëàâîþ, ºäèíîþ, âò³ì, ÿêèé íàñ óäîñòîþº äèïëîìîâàíå íåâ³ãëàñòâî, áàõâàëÿùååñÿ ñâî¿ìè õðåñòàìè, ãðàìîòàìè, ïàëüìîâèìè ã³ëêàìè. Ùî æ, íåõàé îñëè ³ äàë³ õèçóþòüñÿ ñâîºþ ïîêëàæåþ, ìè æ êðàùå ïîâåðíåìîñÿ äî íàøîãî ïðåäìåòó. 

 Íàâåäåí³ â³äïîâ³ä³ - çà âèíÿòêîì â³äïîâ³ä³ Øàðëÿ Ìóðå - ïî ñóò³ ñâî¿é ïîä³áí³. Ïðîñÿêíóò³ àêàäåì³÷íèì äóõîì, âîíè âèíèêàþòü ç îäíîãî äæåðåëà. Íàø³ øàíîâí³ â÷åí³ âèçíàþòü òåîðåòè÷íó ìîæëèâ³ñòü òðàíñìóòàö³¿, àëå â³äìîâëÿþòüñÿ â³ðèòè â ¿¿ ìàòåð³àëüíå âò³ëåííÿ. Âîíè é «çà», ³ «ïðîòè». ¯õ âè÷³êóâàëüíà ïîçèö³ÿ - ÷óäîâà âèâåðò: ³ íå ñêîìïðîìåòóâàëè ñåáå, ³ íå çàêðèëè ñîá³ ïó³ äî â³äñòóïó. 

 VI. Ëîíäîí. öåðêâà ñâ. Âàðôîëîì³ÿ. òðèôîðèé 

 Âåëèêå â³êíî íàñòîÿòåëÿ Áîëòîíà 

 ×è ìîæíà ÿê äîêàç ïîñëàòèñÿ íà ïåðåòâîðåííÿ àòîì³â â ìîëåêóëàõ äåÿêèõ ðå÷îâèí? ßê âèçíàòè ö³ ïðîöåñè ôàêòîì, ÿêùî âîíè ï³ääàþòüñÿ ëèøå íåïðÿìî¿ ïåðåâ³ðö³ ³ ï³äòâåðäæóþòüñÿ ëèøå ìàí³âöÿìè? Ïðîñòà ÷è òóò ïîñòóïêà, ÿêó ñó÷àñíèêè ðîáëÿòü äðåâí³ì àâòîðàì? Àëå ãåðìåòè÷í³é íàóö³ íå ëè÷èòü ïðîñèòè ìèëîñòèíþ. Âîíà äîñèòü áàãàòà ñïîñòåðåæåííÿìè ³ âîëî䳺 äîñòàòíüîþ ê³ëüê³ñòþ åêñïåðèìåíòàëüíèõ ôàêò³â, ùîá íå ñòîÿòè ç ïðîñòÿãíóòîþ ðóêîþ. Òåîðåòè÷í³ ³äå¿, çà ÿê³ ðàòóþòü ñüîãîäí³øí³ õ³ì³êè, äàâíî ðîçðîáëåí³ àëõ³ì³êàìè. Öå ¿õ íàäáàííÿ, ³ í³õòî íå â ñèëàõ çàïåðå÷èòè òå î÷åâèäíå ïîëîæåííÿ, ùî âîíè âèïåðåäèëè ñâî¿õ îïîíåíò³â íà ï'ÿòíàäöÿòü ñòîë³òü. Ñàìå àëõ³ì³êè ïåðøèìè âò³ëèëè â æèòòÿ ö³ ³äå¿, â³äøòîâõóþ÷èñü â³ä ïðèíöèïó ºäíîñò³ ðå÷îâèíè - íåïîõèòíîãî ï³äñòàâè ¿õ ô³ëîñîô³¿. ×îìó æ ñó÷àñíà íàóêà ç ¿¿ ð³çíîìàí³òíèì ³ ïîòóæíèì îñíàùåííÿì, òî÷íèìè ìåòîäàìè, ùî ñïèðàþòüñÿ íà äîñêîíàëó àïàðàòóðó, äîñ³ íå âèçíàëà ³ñòèíí³ñòü îñíîâíîãî ïðèíöèïó ãåðìåòèêè? Ìè, ç³ ñâîãî áîêó, ìຠïðàâî óêëàñòè, ùî àëõ³ì³êè êîëèøí³õ ÷àñ³â çà äîïîìîãîþ äîñèòü ïðîñòèõ çàñîá³â çóì³ëè ïðåäñòàâèòè ïðÿìå åêñïåðèìåíòàëüíå äîêàç íåïîõèòíîñò³ óÿâëåíü ïðî òðàíñìóòàö³¿ ìåòàë³â. Íàø³ ïîïåðåäíèêè íå áóëè í³ áîæåâ³ëüíèìè, í³ øàõðàÿìè, ³ îñíîâí³é ³äå¿, ÿêîþ âîíè êåðóâàëèñÿ ó ñâî¿õ ðîáîòàõ, ùî ïðîñî÷èëàñÿ â íàóêîâ³ êîëà, ÷óæà ì³íëèâ³ñòü ã³ïîòåòè÷íèõ ïîëîæåíü. 

 Òîìó ìè áåç âñÿêî¿ óïåðåäæåíîñò³ çàÿâëÿºìî, ùî âèäàòí³ â÷åí³, ÷è¿ äóìêè ìè òóò ïðèâåëè, ïîìèëÿþòüñÿ, êîëè â³äêèäàþòü ñâ³äîöòâà ïðî óñï³øíó òðàíñìóòàö³¿. Ö³ ëþäè ñêëàëè ñîá³ ïîìèëêîâå ïîíÿòòÿ ïðî áóäîâó ³ ãëèáèííèõ âëàñòèâîñò³ ìàòåð³¿, õî÷à ³ ââàæàþòü, ùî ïðîíèêëè â óñ³ ¿¿ òàºìíèö³. Íà æàëü, õèòðîìóäð³ñòü ¿õ òåîð³é, âåëèêà ê³ëüê³ñòü ñë³â, ïðèãîòîâàíèõ äëÿ ïîÿñíåííÿ íåç'ÿñîâíîãî, ³ îñîáëèâî çãóáíó ä³þ ìàòåð³àë³ñòè÷íîãî îñâ³òè ïðèìóøóþòü ¿õ âäèâëÿòèñÿ âäàëèíó â ïîøóêàõ òîãî, ùî ëåæèòü ó íèõ ï³ä íîãàìè.  á³ëüøîñò³ ñâî¿é, îïàíîâóþ÷è ìàòåìàòè÷íèìè ïðèéîìàìè, âîíè íàâ÷àþòüñÿ ëîã³ö³ ³ ñòðîãîñò³ ìèñëåííÿ, àëå âòðà÷àþòü ïðîñòîòó ³ çäîðîâèé ãëóçä. Âîíè ìð³þòü çàìêíóòè ïðèðîäó â ñâî¿ ôîðìóëè, âèñëîâèòè æèòòÿ ÷åðåç ð³âíÿííÿ. Ðàç çà ðàçîì çáèâàþ÷èñü ç øëÿõó, âîíè íå óñâ³äîìëþþòü, ùî â³ääàëÿþòüñÿ â³ä ³ñòèíè, âèïðàâäîâóþ÷è òèì ñàìèì ñóâîðå ºâàíãåëüñüêå âèñë³â: «Ìàþòü î÷³ ³ íå áà÷àòü, ìàþòü ðîçóì ³ íå ðîçóì³þòü!» 

 ×è ìîæíà ïîâåðíóòè öèõ ëþäåé äî ïðîñò³øîãî ñïðèéíÿòòÿ ðå÷åé, ïðèâåñòè ¿õ äî ñâ³òëà äóõîâíîñò³, ÿêîãî âîíè ïîçáóëèñÿ? Ñïðîáóºìî ³ íàñàìïåðåä ñêàæåìî âñ³ì, õòî çàõî÷å çà íàìè ïîñë³äóâàòè: íå ìîæíà âèâ÷àòè æèâó ïðèðîäó ïîçà ñôåðîþ ¿¿ æèòòºä³ÿëüíîñò³. Äîñë³äæåííÿ ìîëåêóë ³ àòîì³â í³÷îãî íå äàº, âîíî íå çäàòíå â³äïîâ³ñòè íà íàéãîëîâí³øå ïèòàííÿ, ùî ñòî¿òü ïåðåä â÷åíèìè: ÿêà ñóòí³ñòü íåâèäèìîþ òàºìíè÷î¿ ñèëè, îæèâëÿþ÷î¿ ìàòåð³þ? Ùî íàñïðàâä³ ìè çíàºìî ïðî æèòòÿ, êð³ì òîãî, ùî âîíà âèðàæàºòüñÿ â ðóñ³? Àëå â íàøîìó äîëüíåì ñâ³ò³ âñå - æèòòÿ, âñå - ðóõ. Æèòòºâà ñèëà, íàñò³ëüêè î÷åâèäíà ó òâàðèí ³ ðîñëèí, ïðîÿâëÿº ñåáå ³ â ì³íåðàëüíîìó öàðñòâ³, ò³ëüêè â öüîìó âèïàäêó â³ä ñïîñòåð³ãà÷à ïîòð³áíà âåëèêà ïðîíèêëèâ³ñòü. Ìåòàëè íàñïðàâä³ æèâ³ ³ ïî÷óâàþòü - ñâ³ä÷åííÿì òîìó ðòóòíèé òåðìîìåòð, ñîë³ ñð³áëà, ôòîðèäè ³ ò.ä. Ùî º ðîçøèðåííÿ ³ ñòèñíåííÿ, ÿê íå ðåçóëüòàò 䳿 ñèëè, çíàõîäèòü â ìåòàë³, ÿê íå äâà ïðîÿâè ì³íåðàëüíî¿ æèòòÿ? Îäíàê äëÿ Ô³ëîñîôà íåäîñòàòíüî â³äçíà÷èòè, ùî â³ä òåïëà çàë³çíèé áðóñîê çá³ëüøóºòüñÿ â ðîçì³ðàõ, Ô³ëîñîôîâ³ âàæëèâî âèçíà÷èòè, ÿêà òàºìíà âîëÿ çìóøóº éîãî öå ðîáèòè. ßê â³äîìî, ï³ä âïëèâîì òåïëîâèõ ïðîìåí³â ïîðè áðóñêà óêðóïíþþòüñÿ, ìîëåêóëè ðîçñóâàþòüñÿ, ïîâåðõíÿ ³ îá'ºì çðîñòàþòü. Ó ÿêîìóñü ñåíñ³ â³í ðîçïðÿìëÿºòüñÿ, ÿê ³ ìè ñàì³ ï³ä äîáðî÷èííèìè ñîíÿ÷íèìè ïðîìåíÿìè. Íå ìîæíà, ñòàëî áóòè, çàïåðå÷óâàòè, ùî òàêà ðåàêö³ÿ ìຠãëèáîêó íåìàòåð³àëüíó ïðè÷èíó, ³íàêøå íå çðîçóì³òè, ÿê êðèñòàë³÷íà ñòðóêòóðà âòðà÷ຠñâîþ ãàäàíó ³íåðòí³ñòü. Íàÿâí³ñòü ó ìåòàëó âîë³ ³ äóø³ ç óñ³ºþ î÷åâèäí³ñòþ äîâåäåíî â îäíîìó ç áëèñêó÷èõ äîñë³ä³â ïàíà Ø.-Å.óéîìà. ³äêàë³áðîâàíèé ñòàëåâèé ïðóò ï³ääàâàëè 䳿 áåçïåðåðâíî çðîñòàþ÷î¿ ñèëè ðîçòÿãóâàííÿ, ÿêó ðåºñòðóâàëè äèíàìîãðàô. Ó ÿêèéñü ìîìåíò ïðóò ï³ääàâàâñÿ ³ ïî÷èíàâ çâóæóâàòèñÿ â ïîïåðå÷íîìó íàïðÿìêó, òî÷íó ñòóï³íü öüîãî çâóæåííÿ â³äçíà÷àëè. Ïîò³ì ðîçòÿã ïðèïèíÿëè, ³ ïðóòü â³äíîâëþâàâ ñâî¿ ïåðâèíí³ ðîçì³ðè. Êîëè äîñâ³ä ïîâòîðþâàëè, çâóæåííÿ â³äáóâàëîñÿ âæå â ³íøîìó ì³ñö³. Ïðîäîâæóþ÷è ä³ÿòè òàêèì ÷èíîì, ïîì³÷àëè, ùî âñ³ òî÷êè ïðóòà ïîñë³äîâíî â³äãóêóþòüñÿ íà ðîçòÿã. ßêùî ïîò³ì ñòàëåâèé ïðóò êàë³áðóâàëè çíîâó ³ ïî÷èíàëè âñå ñïî÷àòêó, äëÿ îòðèìàííÿ ñèìïòîì³â, ùî ïåðåäóâàëè ðîçðèâó, áóëî ïîòð³áíî ïðèêëàñòè á³ëüøó, í³æ â ïåðøèé ðàç, ñèëó. Ç öèõ äîñë³ä³â Ù.-Å.óéîì ö³ëêîì îáãðóíòîâàíî óêëàâ, ùî ìåòàë ïîâîäèòüñÿ ÿê îðãàí³÷íå ò³ëî, ïîñë³äîâíî çì³öíþþ÷è ñâî¿ ñëàáê³ ì³ñöÿ ³ ö³ëåñïðÿìîâàíî çá³ëüøóþ÷è âíóòð³øíþ ñèëó ç÷åïëåííÿ, ùîá çáåðåãòè ö³ë³ñí³ñòü ñâ ôîðìè, ïîñòàâëåíî¿ ï³ä çàãðîçó ðóéíóâàííÿ. Äî ïîä³áíîãî æ âèñíîâêó ïðèõîäèø, âèâ÷àþ÷è êðèñòàë³÷í³ ñîë³. ßêùî ïîøêîäèòè ãðàíü ÿêîãî-íåáóäü êðèñòàëà, à ïîò³ì çàíóðèòè éîãî ó âèõ³äíèé ìàòêîâèé ðîç÷èí, êðèñòàë íå ò³ëüêè â³äðàçó çàë³êîâóº ðàíó, à é çá³ëüøóºòüñÿ â ðîçì³ðàõ çíà÷íî øâèäøå, í³æ çàëèøàëèñÿ â ðîç÷èí³ íåçàéìàí³ êðèñòàëè. Áåçñóìí³âíèé äîêàç æèòòºâî¿ ñèëè ìåòàëó ìè çíàõîäèìî òàêîæ ó òîìó ôàêò³, ùî â Àìåðèö³ ç çàë³çíè÷íèìè ðåéêàìè áåç âèäèìî¿ ïðè÷èíè â³äáóâàºòüñÿ ùîñü äèâíå. ͳ â ÿê³é ³íø³é êðà¿í³ ñêëàäè íå ñõîäÿòü ç øëÿõ³â ÷àñò³øå, ³ êàòàñòðîôè íå áóâàþòü íàñò³ëüêè íåçðîçóì³ëèìè. ²íæåíåðè, ÿêèì áóëî äîðó÷åíî âèÿâèòè ïðè÷èíó ÷èñëåííèõ àâàð³é, ïîâ'ÿçóþòü ¿¿ ç «ïåðåä÷àñíèì ñòàð³ííÿì» ñòàëè. Éìîâ³ðíî, ï³ä âïëèâîì îñîáëèâèõ ïîãîäíèõ óìîâ ìåòàë çàíàäòî ðàíî ñòàð³º, âòðà÷ຠïðóæí³ñòü, ãíó÷ê³ñòü, ì³öí³ñòü. Â'ÿçê³ñòü ìåòàëó ³ âíóòð³øíÿ ñèëà ç÷åïëåííÿ çìåíøóþòüñÿ, â³í ñòຠêðèõêèì ³ ëàìêèì. Âò³ì, ïîã³ðøåííÿ ìåòàëåâèõ âëàñòèâîñòåé ñïîñòåð³ãàºòüñÿ íå ëèøå ó ðåéîê, òå æ ñàìå â³äáóâàºòüñÿ ³ ç îáøèâêîþ áðîíåíîñö³â, ÿê³ çàçâè÷àé âèõîäÿòü ç ëàäó ï³ñëÿ äåê³ëüêîõ ì³ñÿö³â åêñïëóàòàö³¿. Íà çàãàëüíèé ïîäèâ, îáøèâêà ï³ä ÷àñ âèïðîáóâàíü ðîçêîëþºòüñÿ â³ä óäàðó ïðîñòèì ÷àâóííèì ÿäðîì. Îñëàáëåííÿ æèòòºâî¿ åíåð㳿 - õàðàêòåðíà ïðèêìåòà ñòàðîñò³, ñòàðåçíîñò³ ìåòàëó - ïåðåäâ³ùຠéîãî áëèçüêó çàãèáåëü. Àëå ñìåðòü - â³íåöü óñüîãî æèâîãî - íåìèíó÷èé íàñë³äîê íàðîäæåííÿ, à çíà÷èòü, ìåòàëè ³ ì³íåðàëè ï³äêîðÿþòüñÿ çàêîíàì ïðèðå÷åííÿ (pr? Destination), êåðóþ÷èì óñ³ìà ñòâîðåíèìè ³ñòîòàìè. Íàðîäæåííÿ, æèòòÿ, ñìåðòü àáî ïåðåòâîðåííÿ - òðè ñòà䳿 ºäèíîãî öèêëó, ùî ñòàíîâèòü îñíîâó ô³çè÷íîãî ³ñíóâàííÿ, ÿêå âèðàæàºòüñÿ íàñàìïåðåä ó â³äíîâëåíí³, ïðîäîâæåííÿ ñâî¿õ ôóíêö³é òà â³äòâîðåíí³ øëÿõîì ïîðîäæåííÿ. Öå íàâîäèòü íà äóìêó, ùî ³ ìåòàëè çà ïðèêëàäîì òâàðèí ³ ðîñëèí ìàþòü çäàòí³ñòü äî ðîçìíîæåííÿ ñâîãî âèäó. 

 Ñàìå öå çàñíîâàíå íà àíàëî㳿 óÿâëåííÿ âò³ëþº â æèòòÿ àëõ³ì³ÿ, ³ ñàìå öþ ãåðìåòè÷íó ³äåþ ìè õî÷åìî âèä³ëèòè â ïåðøó ÷åðãó. Ãåðìåòè÷íà ô³ëîñîô³ÿ â÷èòü, à äîñâ³ä ï³äòâåðäæóº, ùî ìåòàëè, çàâäÿêè ¿õ âëàñíèì íàñ³ííÿ, ìîæíà ï³äøòîâõíóòè äî ñàìîâ³äòâîðåííÿ ³ ðîçìíîæåííÿ. Ïðî öå ñâ³ä÷èòü ³ Ñëîâî Áîæå. Ó Êíèç³ Áóòòÿ Òâîðåöü ïåðåäຠ÷àñòèíêó ñâ åíåð㳿 (activit?) Ñòâîð³ííÿì, óòâîðåíèì ç ñàìî¿ éîãî ñóòíîñò³ (de sa substance m? Me): àäæå áîæåñòâåííèé 䳺ñëîâî Ïëîä³òüñÿ ³ ðîçìíîæóéòåñÿ çâåðíåíèé íå ò³ëüêè äî ëþäèíè, àëå äî âñÿêî¿ òâàð³. 

  V I 

« Ïîïåðåäíÿ Íàñòóïíà »
= Ïåðåéòè äî çì³ñòó ï³äðó÷íèêà =
 ²íôîðìàö³ÿ, ðåëåâàíòíà "Õ²Ì²ß ² Ô²ËÎÑÎÔ²ß"
  1. 2.7. Ùå ðàç ïðî òðàíñäèñöèïë³íàðíèõ õàðàêòåð³ õ³ì³¿
      õ³ì³ÿ ç åñòåòèêîþ íå âçàºìî䳺. Îòæå, ÿê âæå çàçíà÷àëîñÿ, ì³æäèñöèïë³íàðí³ çâ'ÿçêè õ³ì³¿ ç ³íøèìè íàóêàìè íå º îäíîð³äíèìè. Á³ëüø òîãî, çã³äíî ç íàøîþ ëîã³êîþ, ìîâà ïîâèííà éòè ïðî ö³ëèé ñïåêòð³ öèõ â³äíîñèí. Óÿâ³ìî ¿õ äëÿ îãëÿäó â òàáëè÷íîìó âèãëÿä³ (òàáë. 2.4). Òàáëèöÿ 2.4 òðàíñäèñöèïë³íàðíèõ çâ'ÿçêó õ³ì³¿ Çâ'ÿçîê Òèï çâ'ÿçêó Õ³ì³ÿ - ìàòåìàòèêà ïàðàäèãìàëüíèì-ôîðìàëüíèé çâ'ÿçîê
  2. 1. Ïðåäìåò íàóêè "Òåîð³ÿ äåðæàâè ³ ïðàâà"
      õ³ì³ÿ ³ ãóìàí³òàðí³, ÿê³ âèâ÷àþòü ÿâèùà ñîö³àëüíîãî æèòòÿ (³ñòîð³ÿ, ô³ëîñîô³ÿ, ïîë³òîëîã³ÿ). Ïðåäìåò íàóêè - â³äð³çíÿºòüñÿ â³ä îá'ºêòà äîñë³äæåííÿ. Îäèí ³ òîé æå îá'ºêò ìîæíà âèâ÷àòè ð³çíèìè íàóêàìè. Ïðåäìåò íàóêè âèçíà÷ຠñïåöèô³êó òîãî ÷è ³íøîãî íàóêîâîãî çíàííÿ. Òåîð³ÿ äåðæàâè ³ ïðàâà, áóäó÷è íàóêîþ ãóìàí³òàðíî¿, âèâ÷ຠîñîáëèâ³ ÿâèùà ñîö³àëüíîãî æèòòÿ. ßêùî îá'ºêòîì âèâ÷åííÿ òåîð³¿
  3. ÂÑÒÓÏ. ²ÑÒÎÐÈ×Ͳ ²ÕÈ ÐÎÇÂÈÒÊÓ Ô²ËÎÑÎÔ²¯
      ô³ëîñîô³¿. Îñíîâí³ íàïðÿìêè, øêîëè ô³ëîñîô³¿ òà åòàïè ¿¿ ³ñòîðè÷íîãî ðîçâèòêó: ôàêòîëîã³÷íèé ³ õðîíîëîã³÷íèé ìàòåð³àëè. Îñíîâí³ ïåðñîíà볿 â ô³ëîñîô³¿. Ïðè÷èíà ïëþðàë³çìó ô³ëîñîôñüêèõ ñèñòåì. Àíòè÷íà ô³ëîñîô³ÿ. Ô³ëîñîô³ÿ ñåðåäí³õ â³ê³â òà åïîõè ³äðîäæåííÿ. Ô³ëîñîô³ÿ Íîâîãî ÷àñó. ͳìåöüêà êëàñè÷íà ô³ëîñîô³ÿ. ijàëåêòèêî-ìàòåð³àë³ñòè÷íà ô³ëîñîô³ÿ. ªâðîïåéñüêà ô³ëîñîô³ÿ 19 ñòîë³òòÿ.
  4. Òåìè ðåôåðàò³â 1.
      ô³ëîñîô³¿ Å. Ãóññåðëÿ. 2. Ñó÷àñíà «ô³ëîñîô³ÿ íàóêè». 3. Ïñèõîàíàë³ç ³ ô³ëîñîô³ÿ íåîôðåéäèçìó. 4. Åêçèñòåíö³àë³çì Ì. Õàéäåããåðà: ïðåäìåò ³ çàâäàííÿ ô³ëîñîô³¿. 5. Ô³ëîñîô³ÿ ³ñòî𳿠Ê. ßñïåðñà. 6. Íîâèé ñèíòåç çíàííÿ ïðî ëþäèíó ³ íîîñôåðà (Ì. Øåëåð, Òåéÿð äå Øàðäåí). 7. Ôðåéäèçì ÿê ô³ëîñîôñüêèé ñâ³òîãëÿä. 8. Ñòðóêòóðíà àíòðîïîëîã³ÿ Ê. Ëåâ³ -
  5. Òåìà 1. Ô³ëîñîô³ÿ, êîëî ïðîáëåì ³ ðîëü â æèòò³ ñóñï³ëüñòâà
      ô³ëîñîô³ÿ. ϳäñèñòåìè ñâ³òîãëÿäó. Êîìïîíåíòè ñâ³òîãëÿäó. Ñâ³òîãëÿä ³ ñîö³àëüíó ä³þ. ²ñòîðè÷í³ òèïè ñâ³òîãëÿäó. Ñâ³òîãëÿä ³ éîãî ôóíêö³¿. Åòèìîëîã³ÿ ñëîâà «ô³ëîñîô³ÿ» ³ ¿¿ ð³çí³ òðàêòóâàííÿ. Êîìïîíåíòè ô³ëîñîôñüêîãî çíàííÿ. Ô³ëîñîô³ÿ ÿê â÷åííÿ ïðî ³ñòèíó, äîáðî ³ êðàñó. Äæåðåëà ô³ëîñîôñüêîãî çíàííÿ. Ïðîáëåìà ïðåäìåòà ô³ëîñîô³¿. Ïðèçíà÷åííÿ ³ ñâîºð³äí³ñòü ô³ëîñîô³¿.
  6. ˳òåðàòóðà:
      1. Êîõàíîâñüêèé Â.Ï. ijàëåêòèêî-ìàòåð³àë³ñòè÷íèé ìåòîä. - Ðîñòîâ-í / Ä, 1992. 2. Êàíêå Â.À. Ô³ëîñîô³ÿ. - Ì., 1996. 3. Ìàðòèíîâ Ì.². òà ³í Ô³ëîñîô³ÿ: çàâäàííÿ òà âïðàâè. - ̳íñüê, 2000. 4. Ô³ëîñîô³ÿ. - Ðîñòîâ-í / Ä, 1995. 5. Ô³ëîñîô³ÿ â ïèòàííÿõ ³ â³äïîâ³äÿõ, -
  7. Â.Â.ÊÐÞÊÎÂ. Ô³ëîñîô³ÿ: ϳäðó÷íèê äëÿ ñòóäåíò³â òåõí³÷íèõ ÂÍÇ. - Íîâîñèá³ðñüê: Èçä-âî ÍÃÒÓ., 2006
      ô³ëîñîô³¿ â ñó÷àñíîìó ¿¿ ðîçóì³íí³. Ó òåêñò âêëþ÷åíî íàðèñè ç ³ñòî𳿠ô³ëîñîô³¿. Ïðåäñòàâëåí³ îðèã³íàëüí³ âåðñ³¿ ä³àëåêòè÷íî¿ ëîã³êè, ô³ëîñîô³¿ ïðèðîäè, ô³ëîñîô³¿ ëþäèíè. Âåëèêó óâàãó ïðèä³ëåíî ñïåöèô³÷íèì äëÿ òåõí³÷íèõ âóç³â ðîçä³ëàõ òåî𳿠ï³çíàííÿ, ìåòîäîëî㳿 íàóêè òà ô³ëîñîô³¿
  8. Òåìè ðåôåðàò³â 1.
      ô³ëîñîô³ÿ ä³ÿëüíîñò³. 4. Íàòóðô³ëîñîô³ÿ Øåëë³íãà: ïîâåðíåííÿ äî ïðèðîäè. 5. ijàëåêòèêà â³ä Êàíòà äî Ãåãåëÿ. 6. Ïðîáëåìà ñâîáîäè â í³ìåöüê³é
  9. Ðåêîìåíäîâàíà ë³òåðàòóðà 1.
      ô³ëîñîô³¿ â êîðîòêîìó âèêëàä³. Ïåð. ç ÷åñüêîãî Áîãóòà ².². - Ì., 1991. 2. ²ñòîð³ÿ ñó÷àñíî¿ çàðóá³æíî¿ ô³ëîñîô³¿. -ÑÏá, 1997. 3. Äæ. Ðåàë³, Ä.Àíò³ñåð³. Çàõ³äíà ô³ëîñîô³ÿ â³ä âèòîê³â äî íàøèõ äí³â. -ÑÏá, 1994. 4. Êóðáàòîâ Â.². ³ñòîð³ÿ ô³ëîñîô³¿. -Ð / Ä, 1997. 5. Ïåðåâåäåíöåâ Ñ.Â. Ïðàêòèêóì ç ³ñòî𳿠çàõ³äíîºâðîïåéñüêî¿ ô³ëîñîô³¿ (àíòè÷í³ñòü, ñåðåäíüîâ³÷÷ÿ, åïîõà ³äðîäæåííÿ). -Ì., 1999.
  10. Â. Áîãàòîâ ³ Ø. Ô. Ìàìåäîâ. Àíòîëîã³ÿ ñâ³òîâî¿ ô³ëîñîô³¿. Ó 4-õ ò. Ò. 4. Ì., «Äóìêà». (ÀÍ ÑÐÑÐ. ²í-ò ô³ëîñîô³¿. Ô³ëîñîô. Ñïàäùèíà)., 1972

  11. 1.5. Îïåðàö³¿ íàä êëàñàìè (ìíîæèíàìè)
      õ³ì³ÿ - âèäîâå). Ïðè ðîçãëÿä³ îïåðàö³é íàä êëàñàìè â ëîã³ö³ ââîäÿòüñÿ òàê³ ïîçíà÷åííÿ: À, Â, Ñ. .. - äîâ³ëüí³ êëàñè; 1 - óí³âåðñàëüíèé êëàñ; Î - ïîðîæí³é êëàñ; KJ - çíàê îá'ºäíàííÿ êëàñ³â (äîäàâàííÿ); ï - çíàê ïåðåòèíó êëàñ³â (ìíîæåííÿ) ; À ', (À; ²À) - äîïîâíåííÿ äî êëàñó À. Îïåðàö³¿ íàä êëàñàìè ³ëþñòðóþòüñÿ êðóãîâèìè ñõåìàìè, óí³âåðñàëüíèé êëàñ ïîçíà÷àºòüñÿ
© 2014-2022  ibib.ltd.ua